Study with the several resources on Docsity
Earn points by helping other students or get them with a premium plan
Prepare for your exams
Study with the several resources on Docsity
Earn points to download
Earn points by helping other students or get them with a premium plan
Community
Ask the community for help and clear up your study doubts
Discover the best universities in your country according to Docsity users
Free resources
Download our free guides on studying techniques, anxiety management strategies, and thesis advice from Docsity tutors
It is about uzbek fairy taleIt is about uzbek fairy taleIt is about uzbek fairy It is about uzbek fairy tale is It is about uzbek fairy tale uzbekIt is about It is about uzbek fairy tale fairy tale It is about uzbek fairy tale taleIt is about uzbek fairy taleIt is about uzbek fairy taleIt is It is about uzbek fairy tale uzbek fairy tale
Typology: Exercises
1 / 95
This page cannot be seen from the preview
Don't miss anything!
1.1.Bolalarni tarbiyalashda ertaklarning tutgan o’rni……………….13- 36 1.2. Ingliz tilidagi ertaklar orqali bolalarni ingliz tiliga qiziqtirish....36- 2.IKKINCHI BOB.BOLALARNI INGLIZ TILIDA ERTAKLAR TINGLASH VA AYTISHGA O’RGATISH. 2.1.Bolalarni ingliz tilida ertaklar tinglashga o’rgatish.........…...............53- 2.2.Bolalarni ingliz tilida ertaklar aytishga o’rgatish................................62-
3. UCHINCHI BOB. BOLALARNI INGLIZ TILIDA ERTAKLAR TINGLASH VA AYTISHGA O’RGATISH TEXNOLOGIYASI.....................................................................................72- XULOSA………………………………………….....………….......……..86- FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR……………....…………........…88- ILOVA...........................................................................................................90- `
Vazifalariga quyidagilar kiradi:
hisoblanadi. Ingliz tilidagi ertaklar orqali bolalarni ingliz tiliga qiziqtirishga doir faktik misollar qiyosiy tahlil qilinadi. Bitiruv malakaviy ishining qiymati: Bitiruv malakaviy ishida ko’rilgan masalalar hamda texnologiyalar maktabgacha ta’lim muassasalari va maktablarda ingliz tilini o’qitish chog’ida bevosita tadbiq etilishi mumkin. Ishning tuzulishi va hajmi; Mazkur bitiruv malakaviy ish kirish, uch bob, xulosa va ilovadan iborat. Ishning oxirida ilova etilganingliz tilidagi ertaklar joy olgan. Ishning kirish qismida xorijiy tillarni o’rganish davr taqozosi ekanligi, prezidentimiz fikrkaridan namunalar berildi. I-bobda bolalar hayotida ertaklarning tutgan o’rni, II-bobda esa bolalarni ingliz tilida ertaklar tinglash va aytishga o’rgatish masalasi yoritiladi. III- bobda bolalarni ingliz tilida ertaklar tinglash va aytishga o’rgatish texnologiyalari haqida so’z boradi.Buning xususiyatlari va uni o’qitishda foydalanishi mumkin bo’lgan usullardan namunalar berilishi ko’zda tutilgan, slaydlar namoyishi ishning yakunida beriladi. O’zbekiston Respublikasining xalqaro munosabatlari keng quloch yoyayotgan bir paytda xorijiy tillarni o’rgatish-o’rganish o’ta zaruriy ehtiyojga aylandi. Ushbu masalaning muhimligini alohida uqtirib, mamlakatimiz Prezidenti I.A.Karimov shunday degan edi: Xozirgi paytda xorijiy tillarni o’rganish va o’rgatishga yurtimizda katta ahamiyat berilmoqda. Bu ham, albatta, bejiz emas. Butun jahon hamjamiyatidan o’ziga munosib o’rin egallashga intilayotgan mamlakatimiz uchun, chet ellik sheriklarimiz bilan hamjihatlikda, hamkorlikda o’z buyuk kelajagini qurayotgan xalqimiz uchun xorijiy tillarni mukammal bilishning ahamiyatini baholashning hojati yo’qdir[1. 198.] `
o’qituvchilarni rag’batlantirish mexanizmi yaxshi yo’lga qo’yilmagani bois umumta’lim maktablari bitiruvchilarining ma’lum bir qismi xorijiy tillarni o’rganishni o’rta maxsus va oliy ta’lim muassasalarida boshlashga majbur bo’layapti.Shuning uchun bo’lsa kerak, I.A.Karimov yig’ilishlarda doimo bir gapni qayta-qayta ta’kidlaydilarki, professor-o’qituvchilar xorijiy tillarni o’rganishlari, ayniqsa, ingliz tilini bilishlari yaqin kelajakda muhim ahamiyatga ega ekanligini uqtiradilar. Shu bois2012-2013 chi o’quv yilidan boshlab Universitetimiz professor-o’qituvchilari ingliz tilini o’rganmoqdalar. Yaqin yillarda davlat ta’lim standartlariga muvofiq xorijiy tillardan yangi avlod darsliklari, o’quv metodik qo’llanmalar, multimedia va kompyuter darsliklari yaratiladi. Xorijiy tillarni o’rganish va o’qituvchilarni rag’batlantirish orqali kelgusida mamlakatimiz rivojini ta’minlaydigan malakali kadrlarni yetishtirishga zamin yaratadi. Chet tillarini o'qitishda treyninglar o’tkazish, zamonaviy pedagogik va axborot kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalangan holda ilg'or uslublarni joriy etish ,chet tillarda erkin so'zlasha oladigan mutahasislarni tayyorlash, dunyo axborot resurslaridan foydalanishlari,xalqaro hamkorlik va muloqatni rivojlantirish uchun shart- sharoit va imkoniyatlar yaratilgan.Shu kabi treyninglar o'qituvchilarga juda samaralidir. Maktab yoshlarni har tomonlama yetuk insonlar qilib tarbiyalash, ularga fan asoslaridan chuqur bilim berish, ularda zamonaviy dunyoqarashni shakllantirish va kengaytirish, ularni estetik tarbiyalash hamda xalq xo’jaligining turli sohalarida mehnat qilishga tayyorlash lozim. Bularni amalga oshirishda chet tili ham o’z hissasini qo’shadi.Albatta bugungi kunda yoshlarimiz orasida ingliz tilini o’rganishga bo’lgan talab juda ham yuqori. Qaysi sohada bo’lmasin ingliz tiliga bo’lgan ehtiyoj seziladi. Chunki, internetda eng ko’p ma’lumotlar shu tilda berilgan. Yosh avlodni har tomonlama o’qimishli, madaniyatli, zamonaviy fikrlovchi shaxs qilib tayyorlashda chet tili, ayniqsa, ingliz tilining o’rni juda katta. `
«Til bilgan el biladi» deb xalqimiz bejizga aytmagan. Haqiqatdan ham inson qancha ko’p til bilsa imkoniyatlar eshigi keng ochiladi.Respublikamizda chet tilining ijtimoiy ahamiyati tobora ortib borayotganligi ingliz tilini mukammal biluvchi mutaxassislar zarurligi, talabalarning qaysi mutaxassislik bo’yicha o’qishidan qat’iy nazar chet tilini puxta egallashini taqozo etmoqda. Shu maqsaddan kelib chiqqan holda, chet tilini o’rgatish talabi o’z oldimizga fikrini xorijiy tilida og’zaki va yozma tarzda erkin ifodalab bera oladigan, nutq hamda muloqot madaniyati rivojlangan savodxon yoshlarni kamol toptirish vazifasini qo’yadi. Zero, Prezidentimiz Islom Karimovning «Chet tillarini o’rganish tizimini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to’g’risida»gi qaroriga asosan respublikamizning barcha hududlarida ingliz tilini o’rganish umumta’lim maktablarining birinchi sinflaridan o’yin tarzidagi darslar hamda og’zaki nutq orqali darslar shaklida, ikkinchi sinfdan boshlab esa alifbo o’qish va grammatikani o’zlashtirishdan boshlanadi. Yana bir narsani aytib o’tish kerakki, ruhiy jihatdan yosh bolalarda eslab qolish qobiliyati juda yuqori bo’ladi. Shu sababli, ularda til o’rganish ishtiyoqi juda baland bo’ladi. Faqat buni to’g’ri shakllantirish, bolalarni ingliz tiliga qiziqtira olish Ingliz tili fani o’qituvchilarining zimmasida deb o’ylaymiz. Bu esa murabbiydan katta kuch va mashaqqatni talab qiladi. Ingliz tili fani o’qituvchilari har doim izlanishda bo’lishi lozim. Hech qachon bir joyda to’xtab qolishi kerak emas.Chunki, qancha harakat qilinsa tinglovchi va o’rganuvchiga ham ana shu fan qiziqarli bo’ladi. O’qituvchilarga malaka oshirish kurslarida o’qish foydadan xoli bo’lmaydi. Chunki har bir pedagog tez-tez malaka oshirish kuslariga borib, o’z ustida ishlashi lozim. Noodatiy darslarni ko’proq tashkil qilish, interaktiv usullardan (aqliy hujum), kichik yoshdagi bolalar tilida yozilgan matnlarni eshitish va uni takrorlash orqali ham o’quvchilarda ko’nikmalar shakllanadi. Darslarni lingofon xonalarida o’tib, har bir o’quvchining talaffuzini to’g’rilab, undan keyin eshitganlarini dars jarayonida so’rashdan boshlash kerak. `
yechishda bizga qo’l kelayotgan ekan, bizning bu merosni o’rganmasdan, ta’riflamasdan, targ’ibot qilmasdan xaqqimiz yo’q”.[4.14.] Xalqimiz, xususan, olimlarimiz I.A.Karimovning “Ilm-u fanning chinakam ravnaqiga erishish uchun tashqi dunyoga eshikni keng ochish kerak”[4.] degan fikrini tushunib, ikki ne’mat- Mustaqillik va ona tilimizga Davlat tili maqomining berilishi natijasida o’z milliyligini, o’zligini tiklay oldi. Xozirgi davrda – xalqaro muloqot, munosabatlarga keng yo’l ochilgan bir davrda- ona tilimiz funksional uslublari rivojlanmoqda. “Taraqqiyot taqdirini ma’naviy jihatdan yetuk odamlar hal qiladi. Texnikaviy bilim, murakkab texnologiyalarni egallash qobilyati ma’naviy barkamollik bilan, mustaqil tafakkur bilan birga borishi kerak. Aqliy zakovat va ruhiy-ma’naviy salohiyat - ma’rifatli insonning ikki qanotidir”,-deb ta’kidlagan ediO’zbekiston Respublikasi Prezidenti Islom Abdug’aniyevich KarimovMa’naviyat har doim ma’rifat bilan uyg’un holatda rivojlanib boradi. Bu borada “ yuksak umumiy va kasb- hunar madaniyatiga, ijodiy va ijtimoiy-siyosiy hayotda mustaqil ravishda mo’ljalni to’g’ri ola bilish mahoratiga ega bo’lgan, istiqbol vazifalarini ilgari surish va hal etishga qodir kadrlarning yangi avlodini shakllantirishga yo’naltirilgan”[4.15]. Kadrlar tayorlash milliy dasturi qayta ishlab chiqildi. Ushbu dasturning amalga oshishi jarayonida fanning roli, shubhasiz, kattadir. Har bir xalqning taraqqiyotida o’zga xalqlar bilan aloqa qilishda til muhim ro’l o’ynaydi. U insoniyat tafakkurining moddiy ifodasi xalqlar o’rtasidagi barcha munosabatlarni bog’lovchi oltin xalqa sifatida bebaho ilohiy ne’matdir. Til bor ekan shu xalq mangu yashaydi. Shu ma’noda aytish mumkinki, tilning tirikligi xalqning mavjudligidir. Til va xalq jon ila tandir. Til kishilar o’rtasidagi aloqa vositasigina bo’lib qolmay, milliy madaniyatning ulkan samarasi xalqlar ma’naviy hayoti va ko’p asrlik rivojining ko’zgusi hamdir. Har bir xalqning taraqqiyotida o’zga xalqlar bilan aloqa qilishda til muhim ro’l o’ynaydi. U insoniyat tafakkurining moddiy ifodasi xalqlar o’rtasidagi barcha munosabatlarni bog’lovchi oltin xalqa sifatida bebaho ilohiy ne’matdir. `
Til shu til egasi bo’lgan xalqqa kuch quvvat, ruhiy barkamollik bag’ishlaydi. Shu bois prezidentimiz I.A.Karimov: “ Til ma’naviyatning belgisi sifatida kishilarni birlashtiradi ”[1] -deb ta’kidlagan edi.Hozirgi paytda xorijiy tillarni o’rganish va o’rgatishda respublikamiz miqyosida katta ahamiyat berilmoqda. Butun jahon hamjamiyatlari orasidan o’ziga munosib o’rin egallashga intilayotgan mamlakatimiz uchun xorijlik sheriklarimiz bilan hamjihatlikda, hamkorlikda o’z buyuk kelajagini qurayotgan xalqimiz uchun xorijiy tillarni mukammal bilishning ahamiyatini izohlashning hojati yo’qdir. Mustaqil respublikamiz jahon hamjamiyatida alohida o’z o’rniga ega bo’layotgan va xalqaro aloqalar, savdo- sotiq, sayyohlik, mamlakatlar o’rtasida madaniy aloqalar rivojlanib, mustahkamlanib borayotgan bir paytda uning kelajagini yaratuvchi yoshlarga ingliz tilini mukammal o’rgatish va xorijliklar bilan suhbatlashish davomida o’ziga tegishli masalalarni erkin muhokama qilish, umuman og’zaki va yozma shaklda muloqot qilish metodikasining eng muhim vazifalaridandir. Yuksak umumiy va kasb-hunar madaniyatiga, ijodiy va ijtimoiy faollikka, ijtimoiy- siyosiy hayotda mustaqil ravishda mo’ljalni to’g’ri ola bilish mahoratiga ega bo’lgan, istiqbol vazifalarini ilgari surish va hal etishga qodir kadrlarning yangi avlodini shakllantirishga yo’naltirilgan ‘’ Kadrlar tayyorlash milliy dasturi ‘’ qayta ishlab chiqildi. Ushbu dasturning amalga oshishi jarayonida fanning roli, shubhasiz, kattadir. Chet tilida gapirishga o’rgatish, hozirgi zamon xorijiy tillarni o’qitish metodikasining eng muhim vazifalaridandir. ``Ilm-fan salohiyati bu- xalqning, Vatanning ulkan boyligi, kelajak poydevoridir. Uni rivojlantirishda davlat imkoni bo’lgan hamma ishni qiladi, hech narsani ayamaydi. Iqtisodiy muammolar ertami-kechmi hal etiladi, lekin ilmiy boyligini qadrlamagan, uning taraqqiyoti uchun qayg’urmagan davlatning kelajagi bo’lmaydi. Buni biz doimo yodda tutmog’imiz shart”.[2.25.] Ta’lim jarayoni ikki tomonlama faoliyatdan iborat. Bunda ta’lim beruvchi va ta’lim oluvchining faoliyati nazarda tutiladi. Har ikki tomonning faolligi esa bilimlar o’zlashtirilishini kafolatlovchi omillardan `
Birinchi bob. Bolalar hayotida ertaklar roli. 1.1.Bolalarni tarbiyalashda ertaklarning tutgan o’rni. Bоlalarni yoshligidanоq fоydali ishlarga o'rgatish mashg'ulоtlari qo'shiqlar, ertaklar оrqali amalga оshiriladi. Bоlani allalagan оna o'ziga xоs pоeziya yaratadi. Shu yo'sinda allalar, ertaklar, qo'shiqlar, termalar, tоpishmоqlar yig'ilib katta bir dengizni hоsil qiladi. Bоlalar fоlklоri ilk tarbiya darsligi, ma'naviy bоyliklarimizning bitmas tuganmas xazinasidir. Ertaklar fol’klorning keng tarqalgan ommaviy janrlaridan biridir. Ertaklar bolalar hayoti, ma’naviy dunyosi, dunyoqarashi bilan uzviy boglangandir. Ertak janri dunyo xalqlari folklorida soz san’atining eng ommaviy, eng demokratik turi hisoblanadi. Ertaklarning paydo bolishi uzoq otmishga, sinfsiz jamiyatga boib taqaladi.Ertaklarda bolalarning tilak va orzulari aks etadi.Har bir xalqda bоlalar adabiyotining vujudga kelishi o'sha xalqning ma'naviy tafakkuri bilan bоg'liq. Shu tariqa xalqning o'zi farzandlari uchun mahsus adabiyotni maydоnga keltirish tashabbuskоri bo'lib chiqqan. Eng qadimiy janrlardan biri bu qo'shiq janridir. Qo'shiqlarning ham eng qadimiysi bu beshik qo'shiqlari hisоblanadi. Bоla tug'ilib tili chiqqunga qadar kattalar ularga alla aytib beradilar, tarbiyachilar turli mashg'ulоtlar o'tkazadilar, turmushda asqotadigan dastlabki hayotiy qоidalarni o'rgatadilar. Yozma adabiyotning vujudga kelishi barоbarida bоlalar tarbiyasiga bag'ishlangan asarlar ham paydо bo'ldi. Lekin bu mahsus bоlalar adabiyoti vujudga keldi degani emas. Negaki, bunday asarlarning aksariyati didaktik xarakterda bo'lib, ularda kattalarning hayot va tarbiya haqidagi mulоhazalari berilgan. Bu xildagi asarlarni bоlalar adabiyoti tarzida emas, bоlalar kitоbxоnligi tarzida qarash lоzim deb bilamiz. Chunki, bоlalar adabiyoti tushunchasi bilan bоlalar kitоbxоnligi tushunchasi bir-biridan farq qiladi. Masalan, S.Ayniyning «Estaliklar» memuar `
asari, Оybekning «Bоlalik», A.Qahhоrning «O'tmishdan ertaklar» asarlari bоlalar adabiyotining namunalari sanaladi. Aslida bu asarlarning qahramоnlari bоlalar bo'lsalarda, vоqelik kattalar didi bilan idrоk qilingan. Demak, bоlalik muammоlari kattalargagina xоs badiiy tafakkur sintezidan o'tkazilib, o'sha davrga munоsabat bildirilgan. Bunday asarlar bоlalarning yosh xususiyatiga, dunyoqarashiga, bоlalar tili bilan gapirish manerasiga xоs belgilarga riоya qilinmagan. Shuni aytish jоizki ma'naviy barkamоl, ma'rifatli, ruhan bardam, yangicha tafakkurlash qоbiliyatiga ega insоngina istiqbоl va taraqqiyot yo'lidan sharaf bilan o'ta оladi. Shunday ekan, ertaklardagi bоy madaniy merоsni, yuksak ma'naviy qadriyatlarni chuqur va atrоflicha o'rganib, ularni mamlakatimizda yashоvchi har bir bolaning оngiga singdirish, ayniqsa yosh avlоdni ma'naviy yetuk fidоiy etib tarbiyalash hоzirgi kunda eng dоlzarb muammоlardan biri hisоblanadi. Ertaklardagi yuksak madaniyat, ma'naviyat hamma vaqt jahоn xalqlarining bir biriga yaqinlashtiruvchi vоsita bo'lib kelgan va hоzir ham shunday bo'lib kelmоqda. Ertaklar tuzilishiga kora sodda va anglashilishi oson bolgani uchun bolalarning barcha tabaqasiga tez yetib boradi.Bir qancha ertaklar bir xalqdan ikkinchi xalqqa otadi va keng tarqaladi. Har bir xalqda bоlalar adabiyotining vujudga kelishi o'sha xalqning ma'naviy tafakkuri bilan bоg'liq. Shu tariqa xalqning o'zi farzandlari uchun mahsus adabiyotni maydоnga keltirish tashabbuskоri bo'lib сhiqqan. Xalq og‘zaki ijodi janriga mansub bo‘lgan ertaklar xalqimizning asrlar mobaynida orttirgan boy hayotiy tajribasi, kuzatishlari, xulosalari asosida yaratilgan bo‘lib, insonni ma’naviy barkamollik, axloqiy poklik, hushyorlik, ziyraklik ruhida tarbiyalashga xizmat qiladi. Xalqimizning ming yillar mobaynida yaratgan, sehrli- fantastik ertaklari, xalq dardi, istak-xohishi, orzu-umidlari ifodalangan qo‘shiqlar, bolalarning quvnoq o‘yin-qo‘shiqlari, hozirjavoblik, topqirlikni taqozo etadigan topishmoqlar, xalqning hayotiy xulosasi tarzida yuzaga kelgan purhikmat maqollar, sehr- jozibaga yo‘g‘rilgan rivoyatlar kiritilgan.
ularning juda qadimdan yaratilganidan,turli xalqlar maishiy hayotida o'xshashliklarning ko'pligidan darak beradi.Ammo bu degan so'z ertaklarda milliylik aks etmaydi, degan xulosagaolib kelmaydi. Chunki ertaklar matnidagi qahramonlar ismlarida,muammolarida maishiy masalarning ifodasida, tabiyat tasvirida, voqealarbayonida hunarlarda milliy til, milliy ruh alohida aks etadi. Ertaklarining ommaviyligi va yashovchiligini ham ularning shu xususiyatlari bilan izohlash mumkin. Uzoq proletar yozuvchisi A.M.Gor’kiy ozining «Ming bir kecha»ga yozgan soz boshisida bolalar ertaklari janrlari va ularning goyaviy-badiiy ahamiyati togrisida qimmatli fikrlar bildirgan edi. «Ming bir kecha» xalq ogzaki ijodining eng yaxshi va monumental namunasidir. Bu ertaklar mehnatkash xalqning «shirin xayollari zavqini» va erkin oyindan zavqlanishni , hamda sharq xalqlari fantaziyasining josh urgankuchini ifoda qiladi. Bu suxandonshunoslik juda qadim zamonlarda vujudgakelganligini, uning rang-barang ipaklari butun er yuziga yoyilib, uni hayron qolarlik darajada gozal soz san’ati bilan qoplaganligini ifoda qiladi...». A.M.Gor’kiyning «Ming bir kecha» ertaklariga bergan bahosi sharq xalqlarining ertaklariga bo’lgan munosabatiga taalluqlidir. Chunki ertak janriga xos xususiyat barcha xalqlar ertaklari uchun mushtarakdir. Bu narsani ertaklarning syujeti, kompozitsiyasi,goyaviy mazmunida korish mumkin deb yozadi. Xalq ertaklari bir ko'rishda xalqning bolalar uchun to’qigan ovunchog’i , hordiq chiqarish vositalaridan biri sifatida ko'zga tashlansa ham ularning falsafiy asoslarini, ijtimoiy muhitining badiiy in'ikosi sifatidagi ahamiyatini e'tibordan soqit qilish mumkin emas. Folklorshunoslikda shunday ertaklar ham ma'lumki, ularda maishiy hayot masalarigina emas, balki muhitning ijtimoiy muammolari o'z ifodasini topadi. Xalq o'zi yashayotgan ijtimoiy hayot sharoitidan, qadim o'tmishdan rozi emasligini aynan mana shu ertaklar vositasida bildirgan. Xususan, inson hayotining o'tkinchi ekanligi, dunyoning bevafo ekanligi, charxpalakning `
teskari aylanishi ertaklarda, dostonlarda o'z ifodasini topgan.Masalan, "Uch yolg'onda qirq yolg'on" ertagidagi baliq suyagining olovdan hil-hil bo'lib badaniga issiq o'tmagani aynan zamonning teskariligiga bildirilgan ishoradir. Qizig'i shundaki, ertakdagi voqealar tinglovchi bolalarda kulgi uyg'otish maqsadidi bayon etilayotgandek tuyuladi. Lekin ertak mazmuniga tajribali inson nuqtai nazaridan munosabatda bo'linsa,mazkur asarning falsafiy asosida juda muhim mulohaza yotgani ma'lum bo'ladi. Ertak yaratilishidan ijodkor nazarda tutgan bosh maqsad ham ana shu mulohaza bilan bog'liqdir. Jahon xalqlari og'zaki ijodida , xususan, ertaklarning syujet va kompozitsiyasida an'anaviy morfologik holatning mavjudligi folklorshunos olimlar tomonidan isbotlangan. Ularning fikricha, tom ma'noda ertak janriga mansub bo'lgan asarning har biri asosan uch tarkibiy qismdan iboratdir.
zini orab olgan muhitdan, tabiiy hodisalar ta’sirlanishi natijasida yuzaga keladi. Rus sovet ertakchisi P.P.Bajev «Ertaklar orqali hayotni korasan» deganida, qozoq sovet yozuvchisi Muxtor Avezov «Ertaklarda u yoki buErtaklarning goyaviy-tematik jihatdan tasnifi, uning boyligi bolalar uchun alohida ahamiyatga ega.Ertak- xalq og'zaki ijodidagi badiiy proza namunasidir. To'g'ri,ayrim ertaklar matnida kichik-kichik lirik she'rlar uchrab turadi. Ammo bunday ertak namunalari juda kam bo'lib ertakchilik haqida aloxida tasir ko'rsatmaydi. Shu o’rinda ertak termini to’g’risida ikki o’g’iz so’z yuritsak.Ertak termini xalq orasida uzoq asrlardan beri yashab keladi. Ertak termining ma’nosi turlicha. Ertak qadimgi avvalgi ma’nolarini ifodalaydi. O’zbekistonning Samarqand, Surxandaryo viloyatlarining ayrim tumanlari va qishloqlarida «ertak» so’zi orniga «matal» sozi qollanadi. «Matal» terminini Fargona shevalarining ayrimlarida ham uchratish mumkin. Buxoroning ba’zi tumanlarida «ushuk» termini qollanilsa, Toshkentda «chopchak» ishlatiladi. Ertak termini qozoqlarda «ertak», «tolgon», «utruk», qirgizlar «jojomoq», turkmanlarda «erteki», «hekoya», «buderek gurun», «yalan», qoraqalpoqlarda «ertak», «jolgon», «qalpeki», «oylab shigoltilg`on» deb ataladi. Xalq ertaklarining tasinifini quydagicha amalga oshirish mumkin:
lgan, ibtidoiy odamning tabiat voqea- hodisalariga totemistik va animistik qarashlari bilan izohlanadi. Ibtidoiy odamlar hayvonlar ham odamlar kabi gapiradilar, fikrlaydilar deb tushunganlar. Insonning jonli tabiatga bolalarcha sodda munosabati uning hayvonlar haqidagi ertaklarda ifodalangan.Bu haqda E.Teylor ozining «Ibtidoiy madaniyat» asarida koplab misollarkeltiradi. Uning fikricha, ibtidoiy odam oz atrofidagi hayvon va qushlarni `ozlariga oxshatadi, ya’ni ular odam kabi sozlashadi, fikrlaydi, urishadi,dostlashadi, bir-birini sevadi, psixologik kechinmalarni kechiradi. Mana shunday fikrlar bilan yillar davomida qadimgi inson tushunchasida turli hayvonlar, qushlar haqida miflar,ertaklar,masallar yuzaga kelgan. Ota-bobolarimiz hayvonlarning ba’zi birlarini ilohiylashtirganlar. Bunday totemistik qarash barcha xalqlar orasida ham mavjud bolgan. Masalan, ozbeklarning orasida totem-bori bolganligi ma’lum. Chunki ozbeklarning bir necha qabilalarini ozlari boridan kelib chiqqan deb hisoblaydilar. Bu haqda professor H.T.Zarifov shunday yozadi: «Ozbek uruglarining bir qanchasida bori obrazi ijobiy, hatto muqaddas sanalganki, bu tushuncha ularning bir zamonlar boriga e’tiqod qilganliklari, uni totem sifatida muqaddas tutganliklari bilan bogliqdir». Inson hayvonlarning oziga foyda keltirganlarini ijobiy, zarar keltirganlarini salbiy obrazlarga ajratadi va buni bolalarga ertaklar orqali uqtirishga harakat qilishadi. Shuning natijasi bolsa kerak, ozbek xalq ertaklarida it, ot, mushuk, sichqon, qoy – echki, kiyik, ijobiy obrazlar bolib tulki, bori, sher, yolbars, ilon, eshak va boshqalar salbiy obrazlarni tashkil etadi. Umuman, dunyo xalqlari adabiyotida hayvonlar, qushlar, narsa-predmetlar togrisida juda kop ertaklar vujudga kelgan. Bularda u yoki bu xalqning osha hayvonga bolgan munosabati, milliy koloriti oz ifodasini topgandir. Chunki har bir xalq tabiatida hayvon va jonivorlarga, narsa-predmetlarga ozicha munosabatda boladi. Chunonchi, insonlar bolalarga ertaklar aytar ekan , bolalarda yaxshilik xislatlarini uyg’otish , yomonlik ustidan g’olib kelish masalasini korib keladi.Masalan, «Bori bilan tulki» ertagini olib koraylik. Bu ertakda Borining ochko’zlik, kaltabinlik, badjahillik kabi salbiy xususiyatlari ochilasa.Tulkining esa uddaburonlik, tadbirkorlik va ayyorlik kabi xususiyatlari bilan Bo’rini jazolagani keltiriladi. Bu bilan bolalarda salbiy xususiyatlarga nisbatan nafratni, ijobiy xususiyatlarga nisbatan esa rag’bat hissini uyg’otadi. Umuman olganda hayvonlar