bài tập về hôn nhân gia đình, Assignments of Family Law

Download bài tập về hôn nhân gia đình and more Assignments Family Law in PDF only on Docsity!

Chƣơng 1

ĐỊNH HƢỚNG SỬ DỤNG TÀI LIỆU HƢỚNG DẪN

GIẢI QUYẾT TÌNH HUỐNG HỌC PHẦN

LUẬT HÔN NHÂN VÀ GIA ĐÌNH

1.1. Tài liệu Hướng dẫn giải quyết tình huống học phần Luật Hôn nhân và gia đình – Tài liệu bổ trợ cho giáo trình học phần Luật Hôn nhân và gia đình

1.1.1. Mục tiêu của việc sử dụng Tài liệu Hướng dẫn giải quyết tình Luật Hôn nhân và gia đình

Mục tiêu của việc sử dụng Tài liệu Hướng dẫn giải quyết tình huống học phần Luật HN&GĐ làm tài liệu bổ trợ cho giáo trình học phần Luật HN&GĐ nhằm gắn kết khối kiến thức pháp luật nội dung với phương pháp áp dụng pháp luật và kỹ năng hành nghề luật trong lĩnh vực pháp luật HN&GĐ; đáp ứng kiến thức và chuẩn đầu ra cho sinh viên ngành Luật đã được công bố.

1.1.1.1. Mục tiêu về kiến thức

• Thông hiểu vị trí của Luật HN&GĐ cũng như mối quan hệ giữa pháp luật HN&GĐ với các quan hệ pháp luật khác trong hệ thống pháp luật Việt Nam;
• Thông hiểu và có khả năng vận dụng các kiến thức pháp luật chuyên sâu về HN&GĐ như kết hôn; quan hệ nhân thân và tài sản giữa vợ và chồng; quan hệ pháp luật giữa cha mẹ và con và giữa các thành viên trong gia đình; cấp dưỡng; chấm dứt hôn nhân. Học phần giúp người học nhận biết, phân tích, tổng hợp và độc lập đưa ra quan điểm cá nhân về vấn đề pháp lý phát sinh trong lĩnh vực HN&GĐ; đưa ra được cách thức giải quyết tình huống phát sinh dựa trên tư duy pháp lý có tính hệ thống.

1.1.1.2. Mục tiêu về kỹ năng

* Kỹ năng cứng

• Biết cập nhật các văn bản pháp luật HN&GĐ.

• Nhận thức, phân tích, đánh giá đúng các vấn đề pháp lý về HN&GĐ.
• Biết phân tích, đánh giá mối liên hệ giữa quy định pháp luật HN&GĐ với tình huống pháp lý phát sinh trong lĩnh vực này để nhận diện vấn đề pháp lý cần giải quyết. Từ đó, áp dụng đúng các quy định của pháp luật HN&GĐ để giải quyết những vấn đề phát sinh trong thực tiễn;
• Có khả năng phân tích, bình luận bản án, quyết định của cơ quan tài phán, cơ quan tư pháp.
• Có kỹ năng tư vấn các vấn đề pháp lý trong lĩnh vực HN&GĐ. * Kỹ năng bổ trợ
• Có kỹ năng làm việc nhóm.
• Có kỹ năng thuyết trình, rèn luyện sự tự tin khi đứng trước đám đông.

1.1.1.3. Mục tiêu về thái độ

• Có ý thức vận dụng các kiến thức và pháp luật đã học trong cuộc sống và công tác.
• Tuân thủ pháp luật khi tham gia vào các hoạt động được pháp luật HN&GĐ điều chỉnh.
• Có tinh thần làm việc nghiêm túc, khoa học.

1.1.1.4. Mục tiêu cụ thể

Do các tình huống điển hình được xây dựng trên cơ sở các bản án có thật, nên khi đưa vào giảng dạy cùng giáo trình học phần Luật HN&GĐ, các tình huống điển hình này nhằm đến các mục tiêu cụ thể sau:

• Các tình huống được xây dựng nhằm minh họa cho một nội dung (vấn đề) trong khối kiến thức pháp luật nội dung. Cách minh họa này làm cho nội dung (vấn đề) pháp lý được truyền tải trở nên trực quan sinh động, đồng thời chuyển tải thực tiễn áp dụng pháp luật cho người học. Việc minh họa từ tình huống điển hình được xây dựng từ các bản án có thật tránh tình trạng người dạy xây dựng tình huống hư cấu giả định phi thực tế.
• Các tình huống điển hình sẽ là cơ sở để xây dựng các bài tập tình huống giải quyết vấn đề, nhằm đặt ra vấn đề để người học tự giải quyết,

1.2. Tiêu chí đánh giá kết quả đạt đƣợc của ngƣời học

1.2.1. Đối với cá nhân người học

1.2.1.1. Về kỹ năng

• Kỹ năng viết đối với dạng bài tập tự luận: viết ngắn gọn; diễn đạt chặt chẽ, mạch lạc; không có lỗi soạn thảo (không có khoảng cách trước dấu chấm, dấu phẩy hay sau dấu chấm phải viết hoa...).
• Kỹ năng thuyết trình đối với dạng bài tập thuyết trình: trình bày rõ ràng, mạch lạc, lập luận logic, tự tin chủ động.
• Kỹ năng làm việc độc lập, tự nghiên cứu tài liệu, văn bản (tìm, đọc, phân tích…): phải tìm đọc và khai thác tài liệu mà đề cương yêu cầu.

1.2.1.2. Về nội dung kiến thức

• Nắm được kiến thức liên quan nội dung pháp lý của bài học (lý luận pháp lý và pháp luật thực định) để phân tích/đánh giá/giải quyết/tư vấn tình huống/vấn đề.

1.2.1.3. Về thái độ

• Người nghiên cứu có thái độ tự giác, tập trung, chủ động, tích cực, cầu thị ham học hỏi.

1.2.2. Đối với nhóm sinh viên

1.2.2.1. Về kỹ năng

• Kỹ năng của cá nhân trong nhóm: lắng nghe, chất vấn, tư duy phản biện, thuyết phục, tôn trọng, trợ giúp, chia sẻ, phối hợp.
• Kỹ năng của nhóm: cần chia sẻ thông tin và nguồn lực; thống nhất về phương thức thực hiện; tôn trọng và khích lệ nhau; các thành viên nhóm có thể rèn luyện được kỹ năng phản biện vấn đề; nhận diện xem nhóm hoặc cá nhân mình đang ở đâu, nhanh chóng chuyển sang sự thay đổi.

1.2.2.2. Về nội dung kiến thức

Nắm được kiến thức liên quan nội dung pháp lý của bài học (lý luận pháp lý và pháp luật thực định) để phân tích/đánh giá/giải quyết/tư vấn tình huống/vấn đề.

1.2.2.3. Về thái độ

Ý thức tôn trọng pháp luật HN&GĐ, bảo vệ các quyền của chủ thể được pháp luật HN&GĐ quy định khi bị xâm phạm; đoàn kết, giúp đỡ, sẻ chia, trách nhiệm với cộng đồng.

1.3. Phƣơng pháp sử dụng Tài liệu Hƣớng dẫn giải quyết tình huống học phần Luật Hôn nhân và gia đình

1.3.1. Phân bổ thời gian và hình thức học tương ứng

1.3.1.1. Phân bổ thời gian

Để sử dụng hiệu quả Tài liệu Hướng dẫn giải quyết tình huống học phần Luật HN&GĐ cần sử dụng kết hợp đối chiếu đề cương chi tiết học phần Luật HN&GĐ cho ngành Luật học hay Luật Kinh tế đã được Nhà trường phản biện và thông qua ( Đề cương chi tiết học phần Luật HN&GĐ được giới thiệu trong quá trình nghiên cứu). Theo đó, thời lượng phân bổ chi tiết cho từng chủ đề của mỗi vấn đề tiếp cận có thể có sự khác nhau, tùy thuộc vào đặc trưng của mỗi ngành học. Chẳng hạn, đối với ngành Luật học, các tình huống điển hình trong mỗi nội dung ở mỗi chương được phân bổ thời gian tương đối có sự đồng đều. Trong đó, nhấn mạnh ở một số chương về kết hôn; xác định quan hệ cha mẹ con; cấp dưỡng và ly hôn. Trong khi đó, đối với ngành Luật kinh tế có thể đặt yêu cầu người học tiếp cận nhiều ở góc độ giải quyết các tranh chấp về quan hệ tài sản giữa vợ và chồng trong trường hợp vợ, chồng sử dụng tài sản đem kinh doanh hoặc tham gia vào các giao dịch dân sự; kinh doanh thương mại khác... Tuy nhiên, cũng cần nhấn mạnh rằng, quan hệ pháp luật HN&GĐ điều chỉnh hầu hết các quan hệ xã hội phát sinh trong lĩnh vực HN&GĐ. Song trên thực tế, việc giải quyết các tranh chấp hoặc yêu cầu về HN&GĐ lại chủ yếu phát sinh trên một số quan hệ chủ đạo như kết hôn; giải quyết hậu quả pháp lý của việc kết hôn trái pháp luật hay

thẩm quyền. Từ đó, có thể hình dung được bản chất của vấn đề và đưa ra hướng giải quyết cho riêng mình.

1.3.3. Phương pháp học đối với nhóm sinh viên

Quá trình học tập, giảng viên có thể yêu cầu nhóm sinh viên cùng hoạt động nghiên cứu. Phương pháp này có thể phát huy được sức mạnh tổng hợp của cả tập thể về tư duy, lập luận, phân tích để từ đó có thể thống nhất ý kiến của cả nhóm. Tuy nhiên, để có thể sử dụng có hiệu quả phương pháp làm việc nhóm khi giải quyết các bài tập tình huống được đưa ra trong Tài liệu Hướng dẫn giải quyết tình huống học phần Luật HN&GĐ thì nhóm sinh viên cần lưu ý các vấn đề sau:

• Lập nhóm cộng tác: nhóm cộng tác có thể do giáo viên ấn định hoặc theo sự lựa chọn của sinh viên tùy thuộc với đặc điểm tình hình và yêu cầu khi sử dụng. Tuy nhiên, nhóm cộng tác thường nên chỉ gồm khoảng 4 - 5 sinh viên, vì nếu số lượng nhóm lớn sẽ không phát huy được các yếu tố tư duy của tất cả các thành viên.
• Phương pháp tranh luận: bài tập tình huống được đưa ra sẽ xác định các chủ đề hoặc nội dung có định hướng. Do đó, dựa vào các vấn đề đã được gợi mở tất cả người học đều phải đưa ra quan điểm và chính kiến của mình. Người học trong nhóm có thể chia sẻ với nhau những gì mình nghĩ và lên ý tưởng cho việc giải quyết tình huống. Tuy nhiên, cũng cần chú ý rằng, nếu phương pháp làm việc nhóm được áp dụng tại lớp học thì cần chú ý về mặt thời gian. Để động viên khích lệ thái độ làm việc giảng viên có thể đánh giá kết quả làm việc vào thang điểm quá trình.
• Phương pháp thuyết trình: kết quả làm việc nhóm sẽ được báo cáo viên của nhóm thuyết trình trước lớp. Tuy nhiên, báo cáo viên thông thường sẽ được chỉ định bằng một sinh viên tích cực và được tin tưởng nhất. Điều này dễ dẫn đến tình trạng không phát huy được yếu tố tập thể. Do đó, quá trình thảo luận nhóm sinh viên cần yêu cầu tất cả các thành viên nhóm đều tham gia và sẵn sàng báo cáo khi giáo viên yêu cầu. Mặt khác, việc báo cáo kết quả thảo luận nhóm cần nêu chủ điểm của vấn đề rõ ràng, căn cứ pháp lý mạch lạc từ đó chứng minh cho luận điểm của mình.

1.4. Hƣớng dẫn một số kỹ năng thiết yếu cần có để sử dụng Tài liệu Hướng dẫn giải quyết tình huống học phần Luật Hôn nhân và gia đình

1.4.1. Kỹ năng đọc giáo trình, sách chuyên khảo, bài viết trên các tạp chí chuyên ngành luật

Hiện tại, phần lớn các cơ sở đào tạo luật trên cả nước đều có giáo trình hoặc sách chuyên khảo. Tuy nhiên, khi nghiên cứu về giáo trình hoặc sách chuyên khảo cũng như bài viết trên tạp chí, người học cần xác định rõ chủ đề nghiên cứu và tập trung cho chủ đề đó. Người học cần có dàn ý, đề cương cho từng vấn đề cụ thể; nghiên cứu kỹ nội dung mà tác giả lập luận về vấn đề từ đó đối chiếu so sánh bình luận dựa trên quan điểm của cá nhân. Giáo trình, sách chuyên khảo, bài viết trên tạp chí thực chất là cách nhìn nhận đánh giá về quy định của pháp luật về một lĩnh vực nhất định nào đó, do đó khi tiếp cận nghiên cứu các quan điểm của các tác giả, bản thân mỗi chúng ta đều có thể đánh giá để đưa ra quan điểm chính kiến hoặc ngay cả sự phản biện của riêng mình. Tuy nhiên, cũng cần phải thừa nhận rằng, các nguồn tài liệu nói trên thực sự rất cần thiết và là nguồn tài liệu quý giá để chúng ta có thể nhìn nhận đánh giá vấn đề đa chiều và toàn diện hơn.

1.4.2. Kỹ năng phân tích và bình luận bản án/quyết định của cơ quan có thẩm quyền

Kỹ năng phân tích và bình luận bản án/quyết định của cơ quan có thẩm quyền là một trong những kỹ năng khó nhưng hết sức cần thiết đối với người nghiên cứu luật nói chung. Để rèn luyện tốt kỹ năng này đòi hỏi người nghiên cứu phải có kiến thức chuyên sâu về luật chuyên ngành; am hiểu những vấn đề pháp lý, những quy phạm pháp luật được văn bản quy phạm pháp luật điều chỉnh. Trên cơ sở đó, người nghiên cứu tự mình đặt ra các vấn đề mà nội dung bản án/quyết định đề cập và từ đó đưa ra các nhận định về hướng giải quyết của vụ việc. Để làm được các vấn đề nêu trên, người phân tích và bình luận bản án/quyết định của cơ quan nhà nước có thẩm quyền cần trang bị cho mình hệ thống kiến thức pháp lý cơ bản, chuẩn bị chu đáo các văn bản pháp luật có liên quan đến vấn đề được đề cập.

người học trên cơ sở đã đọc kỹ nội dung ở bước 1 sẽ chỉ ra các chi tiết mang tính chất xác định “từ khoá” trong toàn bộ nội dung của vụ việc. Với công việc này người học sẽ phải tư duy để xác định rõ tình huống yêu cầu giải quyết vấn đề pháp lý nào? Những tình tiết nào liên quan đến vấn đề cần giải quyết cần phải chú ý? Ví dụ, cùng là một vụ án về HN&GĐ nhưng có thể đương sự chỉ yêu cầu giải quyết quan hệ nhân thân, không tranh chấp về quan hệ tài sản và con cái hoặc cũng có thể chỉ tranh chấp về nhân thân và quyền nuôi con chứ không tranh chấp về tài sản. Do vậy, quá trình nghiên cứu đòi hỏi người học phải xác định rõ cần phải giải quyết vấn đề gì trong tình huống pháp lý đó. Khi xác định được quan hệ pháp luật cần giải quyết, người học cần tiếp tục tư duy các vấn đề khác có liên quan. Ví dụ, nếu đương sự tranh chấp về tài sản thì cần xem xét tài sản tranh chấp bao gồm những cái gì, nguồn gốc của tài sản được hình thành như thế nào,… để từ đó có những định hướng phù hợp.

1.5.3. Tra cứu văn bản pháp luật và nội dung điều luật điều chỉnh quan hệ pháp luật cần giải quyết

Một trong những yếu tố làm nên giá trị thuyết phục cho bản án/quyết định của Tòa án hoặc cơ quan pháp luật khác là việc áp dụng các căn cứ pháp lý trong quá trình giải quyết vụ việc. Do đó, việc vận dụng các căn cứ pháp lý một cách chính xác góp phần quyết định đến sự thành công trong việc giải quyết một tình huống về HN&GĐ nói riêng cũng như các vụ việc pháp lý nói chung. Một quan hệ pháp luật cần giải quyết trong tình huống có thể được điều chỉnh bởi nhiều văn bản quy phạm pháp luật khác nhau như Luật, Nghị định, Nghị quyết, Thông tư, Thông tư liên tịch… Do vậy, trước hết người học cần phải xác định rõ vấn đề cần giải quyết được văn bản nào điều chỉnh? Ví dụ, đối với việc giải quyết quan hệ nhân thân trong vụ án HN&GĐ có thể áp dụng Luật HN&GĐ2014; Nghị quyết 35/2000 – QH10 ngày 9/6/2000 của Quốc hội khoá X hay Thông tư liên tịch 01/2016/BTP – TANDTC – VKSNDTC ngày 6/1/2016. Sau khi tra cứu văn bản điều chỉnh, người học cần xác định Điều, Khoản của văn bản quy phạm pháp luật về quan hệ pháp luật cần giải quyết. Việc viện dẫn Điều, Khoản của văn bản quy phạm pháp luật cần chú ý viện dẫn nội dung điều chỉnh trực tiếp vấn đề cần làm sáng

tỏ, tránh các trường hợp chỉ nêu Điều Luật mà không phân tích nội dung. Điều này sẽ làm giảm giá trị chứng minh bởi một điều luật có thể đề cập đến nhiều nội dung khác nhau cho nhiều quan hệ pháp luật khác nhau. Mặt khác, khi tra cứu nội dung quy phạm pháp luật mà quy phạm pháp luật đó dẫn chiếu đến một quy phạm pháp luật khác thì người nghiên cứu cũng cần chú ý viện dẫn để giải quyết. Ví dụ, Khoản 2 Điều 34 Luật HN&GĐ 2014 quy định về việc đăng ký quyền sở hữu, quyền sử dụng đối với tài sản chung có nội dung như sau: “Trong trường hợp giấy chứng nhận quyền sở hữu, giấy chứng nhận quyền sử dụng tài sản chỉ ghi tên một bên vợ hoặc chồng thì giao dịch liên quan đến tài sản này được thực hiện theo quy định tại Điều 26 của Luật này; nếu có tranh chấp về tài sản đó thì được giải quyết theo quy định tại khoản 3 Điều 33 của Luật này”. Với nội dung này, khi giải quyết quan hệ tài sản người học cần phải xác định tài sản được đề cập thuộc trường hợp được điều chỉnh tại Điều 26 hay Điều 33 của Luật HN&GĐ 2014 để quyết định lựa chọn hướng giải quyết.

1.5.4. Vận dụng quy phạm pháp luật để giải quyết tình huống

Sau khi nghiên cứu và phát hiện vấn đề cần giải quyết trong tình huống và tra cứu văn bản pháp luật điều chỉnh có liên quan, người học cần tiếp tục thực hiện việc vận dụng quy phạm pháp luật để giải quyết tình huống. Điều quan trọng nhất trong công đoạn này là người học cần sử dụng thuần thục kỹ năng lập luận – một trong những kỹ năng tối cần thiết của một người hoạt động trong lĩnh vực pháp lý. Khi vận dụng quy phạm pháp luật để giải quyết tình huống, người học cần giải quyết các câu hỏi: (i) sự kiện pháp lý nào gắn liền với quy định pháp luật vừa được tra cứu (ii) vì sao dùng quy phạm pháp luật này mà không phải quy phạm pháp luật khác tương tự để giải quyết vấn đề (iii) cùng một quy phạm pháp luật này nhưng có thể có nhiều hướng giải quyết khác nhau không (iv) có phản biện nào khác cho hướng giải quyết vấn đề không... Quá trình tư duy này sẽ tạo tiền đề cho người học đưa ra được quyết định cuối cùng của mình trong việc giải quyết tình huống. Ví dụ, trong một vụ án về HN&GĐ mà các đương sự có tranh chấp về quyền nuôi con có nội dung như sau: “Chị An và anh Bắc có đơn yêu cầu ly hôn và cả hai người

Chƣơng 2

QUAN HỆ PHÁP LUẬT HÔN NHÂN VÀ GIA ĐÌNH

2.1. Xác định quan hệ tranh chấp, yêu cầu

2.1.1. Mục tiêu đánh giá

2.1.1.1. Về kiến thức

• Nắm được các quy định của pháp luật để xác định được lĩnh vực cần giải quyết; quan hệ pháp luật mà đương sự có tranh chấp hoặc yêu cầu; xác định chủ thể tham gia vào quan hệ pháp luật HN&GĐ; xác định điều kiện tham gia quan hệ pháp luật HN&GĐ của chủ thể.
• Định hướng giải quyết các quan hệ pháp luật về HN&GĐ.

2.1.1.2. Về kỹ năng

• Kỹ năng đọc và nhận định nội dung tình huống.
• Kỹ năng tìm tài liệu phục vụ cho mục đích nghiên cứu.

2.1.2. Lý thuyết

Quan hệ pháp luật HN&GĐ là các quan hệ xã hội được các quy phạm pháp luật HN&GĐ điều chỉnh. Như vậy, các quan hệ pháp luật phát sinh trong lĩnh vực HN&GĐ là các mối quan hệ giữa các chủ thể có quan hệ hôn nhân, huyết thống và nuôi dưỡng. Các mối quan hệ này gắn liền với các đặc trưng như được xây dựng mang tính lâu dài bền vững; dựa trên nền tảng của yếu tố tình cảm là yếu tố chủ đạo; quan hệ nhân thân giữa các chủ thể không gắn liền với tài sản; quan hệ tài sản không mang tính đền bù ngang giá. Đồng thời, đối với các quan hệ HN&GĐ nếu có pháp sinh tranh chấp hoặc yêu cầu thì không áp dụng thời hiệu.

Căn cứ làm phát sinh, thay đổi và chấm dứt quan hệ pháp luật HN&GĐ bao gồm các sự kiện pháp lý phát sinh trong lĩnh vực HN&GĐ. Các sự kiện pháp lý này là các hành vi của chủ thể hoặc các sự biến mà trên cơ sở đó quan hệ pháp luật HN&GĐ được hình thành, thay đổi hoặc là căn cứ để chấm dứt các quyền và nghĩa vụ giữa các chủ thể tham gia.

2.1.3. Tình huống và hướng dẫn giải quyết tình huống

Tình huống 1^1 a. Nội dung tình huống Năm 1999, chị Nông Thị Nọong và anh Toàn Văn Inh chung sống với nhau như vợ chồng, có tổ chức đám cưới nhưng không đăng ký kết hôn. Trước khi chung sống, chị Nọong và anh Inh đều đã lập gia đình và mỗi người đều đã có một con riêng. Quá trình chung sống, anh chị sinh được hai con chung là cháu Thụ (2004) và cháu Vui (2006). Do mâu thuẫn giữa con chung và con riêng của vợ chồng, anh Inh thường xuyên chửi bới và đuổi chị Nọong ra khỏi nhà. Ngày 26/5/2006, chị Nọong và anh Inh đã lập văn bản tự phân chia tài sản. Chị Nọong được hưởng 3, triệu đồng. Chị đã sử dụng số tiền này để vào Sài Gòn làm ăn. Tháng 12/2016, chị Nọong trở về và cho rằng việc phân chia tài sản vào ngày 26/5/2006 là không khách quan, vì khi đó chị bị ép buộc ký vào biên bản phân chia tài sản. Tháng 2/2017, chị Nọong yêu cầu Tòa án giải quyết quan hệ nhân thân giữa anh chị và yêu cầu chia đôi toàn bộ số tài sản hiện có bao gồm 40 triệu đồng; 03 con bò và 01 ngôi nhà anh chị tạo lập được trong quá trình chung sống. Về con chung, chị yêu cầu được nuôi một con chung và không yêu cầu anh Inh cấp dưỡng nuôi con. Tuy nhiên, anh Inh không đồng ý với yêu cầu chia tài sản của chị Noọng vì anh cho rằng mọi tài sản giữa anh và chị Nọong đã được chia xong vào ngày 26/5/2006, việc chia tài sản này là khách quan. Sau khi chia tài sản, chị Noọng không có trách nhiệm với con cái, bỏ vào Nam, tiền chị đã tiêu hết. Về con chung, anh yêu cầu được nuôi hai con chung là cháu Thụ và cháu Vui, anh không yêu cầu chị Nọong phải cấp dưỡng nuôi con chung.

Dựa vào tình huống trên hãy: Xác định quan hệ pháp luật mà các bên tranh chấp/yêu cầu. b. Hướng dẫn giải quyết Bước 1: Đọc và nhận định nội dung tình huống

• Năm 1999, Anh Inh và Chị Nọong tổ chức đám cưới sau đó về chung sống với nhau như vợ chồng mà không đăng ký kết hôn.

(^1) Quyết định Giám đốc thẩm Số: 79/2010/DS-GĐT Ngày: 26/02/2010 của Tòa Dân sự Tòa án nhân dân tối cao.

án áp dụng các quy định về ly hôn của Luật HN&GĐ năm 2000 để giải quyết.

Từ sau ngày 01 tháng 1 năm 2003 mà họ không đăng ký kết hôn thì pháp luật không công nhận họ là vợ chồng”.

- Điều 15 Luật HN&GĐ 2014 quy định: “ Quyền, nghĩa vụ giữa nam, nữ chung sống với nhau như vợ chồng và con được giải quyết theo quy định của Luật này về quyền, nghĩa vụ của cha mẹ và con”. - Điều 16 Luật HN&GĐ 2104 quy định: “Giải quyết quan hệ tài sản, nghĩa vụ và hợp đồng của nam, nữ chung sống với nhau như vợ chồng mà không đăng ký kết hôn,... được giải quyết theo thỏa thuận giữa các bên; trong trường hợp không có thỏa thuận thì giải quyết theo quy định của Bộ Luật dân sự và các quy định khác của pháp luật có liên quan. Việc giải quyết quan hệ tài sản phải bảo đảm quyền, lợi ích hợp pháp của phụ nữ và con; công việc nội trợ và công việc khác có liên quan để duy trì đời sống chung được coi như lao động có thu nhập”.

Bước 4. Vận dụng quy phạm pháp luật để giải quyết tình huống Năm 1992, Anh Inh và chị Nọong chung sống với nhau như vợ chồng, chỉ tổ chức cưới hỏi mà không đăng ký kết hôn. Do đó, căn cứ vào Điều 8 Luật HN&GĐ 1986 xác định việc xác lập quan hệ hôn nhân của anh chị không có giá trị pháp lý.

Căn cứ điểm b Nghị quyết 35/2000 – QH10 , anh Inh và chị Nọong chung sống với nhau như vợ chồng năm 1992 (tức trong khoảng thời gian từ ngày 3/1/1987 đến ngày 1/1/2001) do đó anh chị có nghĩa vụ đăng ký kết hôn trước ngày 1/1/2003 nhưng anh chị cũng không thực hiện. Vì vậy, về mặt pháp lý, anh chị không phát sinh quyền và nghĩa vụ giữa vợ chồng.

Quá trình chung sống, anh chị có con chung và tài sản chung. Các quan hệ này được pháp luật bảo vệ. Căn cứ Điều 15 Luật HN&GĐ 2014: “ Quyền, nghĩa vụ của cha mẹ và con trong trường hợp nam, nữ chung sống với nhau như vợ chồng mà không đăng ký kết hôn,... được giải quyết theo quy định của Luật này về quyền, nghĩa vụ của cha mẹ và con”, và Điều 16 Luật HN&GĐ 2014:“Quan hệ tài sản, nghĩa vụ và hợp đồng... được giải quyết theo thỏa thuận giữa các bên; trong trường hợp

không có thỏa thuận thì giải quyết theo quy định của Bộ luật dân sự và các quy định khác của pháp luật có liên quan”. Như vậy , Tòa án có thẩm quyền áp dụng các quy định của pháp luật dân sự và HN&GĐ để giải quyết.

Bước 5. Đưa ra quyết định về việc giải quyết vấn đề Như vậy, trong tình huống trên các quan hệ pháp luật mà đương sự có tranh chấp, yêu cầu bao gồm:

• Yêu cầu không công nhận quan hệ hôn nhân.
• Tranh chấp về quyền nuôi con.
• Tranh chấp về quan hệ tài sản. Tình huống 2^2 a. Nội dung tình huống Năm 1999, anh An có hộ khẩu thường trú tại quận HB, thành phố HP đăng ký kết hôn với chị Phương có hộ khẩu thường trú tại thành phố MT, tỉnh TG. Năm 2000, anh An và chị Phương mua một căn nhà tại quận 1, thành phố H và sống chung tại đây cho tới tháng 12/2005 nhưng chưa chuyển hộ khẩu. Năm 2006, anh An hùn vốn mua chung với anh Cường một lô đất tại quận BT, thành phố H trị giá 2 tỷ đồng. Để hùn vốn mua đất, anh An vay 500 triệu đồng của anh Kiên nhưng không cho chị Phương biết. Do mâu thuẫn vợ chồng từ tháng 1/2006 chị Phương bỏ về sinh sống tại thành phố MT thuộc tỉnh TG (có đăng ký tạm trú). Ngày 11/7/2016, anh An gửi đơn đến Tòa án có thẩm quyền yêu cầu ly hôn với chị Phương và yêu cầu chia tài sản chung của vợ chồng. Anh An vẫn chưa trả được nợ vay nên anh Kiên có đơn yêu cầu vợ chồng anh An khi ly hôn phải trả nợ cho anh.

Dựa vào tình huống trên, hãy: Xác định quan hệ pháp luật có tranh chấp hoặc yêu cầu trong trường hợp trên.

b. Hướng dẫn giải quyết tình huống

• Đọc và nhận định nội dung tình huống: Anh An và chị Phương đăng ký kết hôn năm 1999 tại cơ quan nhà nước có thẩm quyền. Quá

(^2) Bản án số: 254/2016/DSPT Ngày: 07/9/2016 của Tòa án nhân dân tỉnh Tiền Giang.

 Năm 2016, anh An có đơn yêu cầu ly hôn. Do đó, căn cứ vào Điều 56 Luật HN&GĐ 2014 về ly hôn theo yêu cầu của một bên và Điều 28 BLTTDS 2015 về những tranh chấp về HN&GĐ thuộc thẩm quyền giải quyết của TAND, Tòa án thụ lý đơn yêu cầu ly hôn của anh An để giải quyết theo thủ tục chung.

 Anh An có yêu cầu chia tài sản chung trong thời kỳ hôn nhân bao gồm ngôi nhà tại quận 1, thành phố H (mua năm 2000) và một lô đất tại quận BT, thành phố H (mua năm 2006). Đồng thời, anh Kiên có đơn yêu cầu thanh toán nghĩa vụ trả nợ do anh An có xác lập hợp đồng vay tài sản với anh Kiên khi mua đất (năm 2006). Do đó, Tòa án áp dụng các quy định tại Điều 27 Luật HN&GĐ 2000 về tài sản chung của vợ chồng và Điều 25 Luật HN&GĐ 2000 về trách nhiệm liên đới của vợ chồng trong trường hợp một bên thực hiện giao dịch dân sự để giải quyết.

• Đưa ra quyết định về việc giải quyết vấn đề: Từ những lập luận trên, kết luận quan hệ pháp luật mà các bên có tranh chấp bao gồm:

 Tranh chấp về ly hôn.  Tranh chấp về chia tài sản khi ly hôn.

2.2. Xác định các yếu tố cấu thành của quan hệ pháp luật

2.2.1. Mục tiêu đánh giá

2.2.1.1. Về kiến thức

• Xác định được các yếu tố cấu thành của quan hệ pháp luật, bao gồm: chủ thể, khách thể và nội dung.
• Thông hiểu quy định về điều kiện về chủ thể tham gia vào quan hệ pháp luật HN&GĐ; nhận thức các vấn đề về lợi ích mà các bên hướng tới khi tham gia quan hệ pháp luật HN&GĐ cũng như xác định các quyền và nghĩa vụ giữa các chủ thể.
• Phân biệt các yếu tố cấu thành của quan hệ pháp luật HN&GĐ và các yếu tố cấu thành quan hệ pháp luật dân sự.

2.2.1.2. Về kỹ năng

• Rèn luyện được kỹ năng phân tích, đánh giá, nhận định vấn đề.
• Rèn luyện kỹ năng lập luận.

2.2.2. Lý thuyết

Cũng như bất kỳ quan hệ pháp luật nào khác, cấu thành của quan hệ pháp luật HN&GĐ bao gồm ba yếu tố: chủ thể, khách thể và nội dung. Chủ thể tham gia vào quan hệ pháp Luật HN&GĐ cần đảm bảo năng lực chủ thể bao gồm năng lực pháp luật và năng lực hành vi. Theo đó, khi xem xét yếu tố về điều kiện chủ thể đáng chú ý là hai vấn đề: (i) chủ thể trong quan hệ pháp luật HN&GĐ chỉ có thể là cá nhân, (ii) yếu tố về độ tuổi và khả năng nhận thức của cá nhân khi tham gia vào quan hệ pháp luật; khách thể của quan hệ pháp Luật HN&GĐ là các lợi ích vật chất hoặc tinh thần mà các chủ thể tham gia hướng tới hoặc đạt được như tình nghĩa vợ chồng; tình cảm giữa cha, mẹ và con hoặc giữa các thành viên khác trong gia đình; các hành vi của cha mẹ thể hiện việc chăm sóc, giáo dục con; lợi ích về tài sản như tài sản chung của vợ chồng... Nội dung của pháp Luật HN&GĐ bao gồm các quyền và nghĩa vụ nhân thân và quyền và nghĩa vụ tài sản giữa các chủ thể.

2.2.3. Tình huống và hướng dẫn giải quyết tình huống

Tình huống 3^3 a. Nội dung tình huống Chị Thương và anh Tú kết hôn hợp pháp vào năm 2007 tại UBND phường Cẩm Sơn, thị xã CP, tỉnh QN. Thời gian đầu, anh chị sống hạnh phúc, có một người con chung là cháu Trâm Anh (sinh ngày 20/7/2014). Năm 2015, anh chị phát sinh mâu thuẫn. Nguyên nhân dẫn đến mâu thuẫn do anh Tú đi làm thường xuyên về nhà muộn, chơi bời rồi về nhà gây sự, đánh đập chị Thương. Do đó, tháng 4/2015, anh chị có đơn yêu cầu Tòa án thị xã CP giải quyết ly hôn. Anh chị có tranh chấp về 01 ngôi nhà 03 tầng, diện tích sử dụng 240m^2 tại số nhà 36, phố Tân Bình, tổ 7, khu Minh Tiến A, phường CB, thành phố CP, QN. Nguồn gốc ngôi nhà là do ông Ngân – bố anh Tú chuyển tiền cho anh chị để mua vào năm 2010 (có giấy tờ do ông Ngân chuyển vào tài khoản chị Thương 1 tỷ 700 triệu tại Ngân hàng Nông nghiệp và phát triển nông thôn chi nhánh thị xã CP). Ngoài ra, năm 2013, vợ chồng anh chị có vay của anh Ngô Trung Kiên số tiền 40

(^3) Quyết định Giám đốc thẩm số 05/DS – GĐT ngày 17/1/2014 về việc Hôn nhân và gia đình của Tòa án nhân dân tối cao.